Crispr%2DCas+bij+dieren+veelbelovend+maar+tijdrovend
Nieuws
© Shutterstock

Crispr-Cas bij dieren veelbelovend maar tijdrovend

Gene editing via Crisp-Cas maakt het mogelijk om het DNA van mensen, dieren en planten zo te veranderen dat een eigenschap kan worden aangepast. Volgens Martien Groenen, hoogleraar Fokkerij en Genomica aan Wageningen University & Research, duurt het nog zeker vijftien jaar voordat er sprake is van echt praktische toepassingen van Crispr-Cas.

'Voor de wetenschap is Crispr-Cas waardevol om verder te komen in het begrijpen van de erfelijke code die is opgeslagen in het DNA', stelt Groenen. Zijn onderzoek richt zich op het in kaart brengen en begrijpen van de genetische variatie bij dieren.
De winst van Crispr-Cas zit in de potentie om nauwkeurig en gericht mutaties te maken die de gezondheid en het dierenwelzijn ten goede komen. Crispr-Cas kan helpen meer inzicht te krijgen in hoe genen werken en in de interactie die er is tussen de verschillende deeltjes op een genoom.

Veel onduidelijk

Volgens de Wageningse onderzoeker wordt er vaak te eenvoudig gedacht over de toepassing. 'We maken grote stappen, maar we weten bij lange na nog niet alles van het DNA', stelt de onderzoeker. 'De typische variatie tussen dieren wordt bijvoorbeeld niet alleen bepaald door de volgorde van de aminozuren (eiwitten) in een gen, maar ook door hoe en wanneer zo'n gen aanstaat. Juist daarvan weten we veel nog niet.'

De toepassing van Crispr-Cas bij dieren is ingewikkelder dan bij planten. Bij koeien, varkens en kippen gaat het vaak om complexe kenmerken. Veel DNA-varianten die daarbij een rol spelen, zijn nog onvoldoende in beeld om te editen.

We maken grote stappen, maar we weten bij lange na nog niet alles van het DNA

Martien Groenen, hoogleraar Fokkerij en Genomica Wageningen University & Research

Hoornloosheid

Als voorbeeld van een succesvolle toepassing van Crispr-Cas noemt Groenen een onderzoek naar hoornloosheid uit 2016. Dat werd gefinancierd door het consortium Breed4Food, waarin Wageningen samenwerkt met Coöperatieve Rundvee Verbetering, Topigs Norsvin, Hendrix Genetics, Cobb Europe en stichting TKI Agri & Food.

Hoornloosheid is een eigenschap die vastligt op één gen. De Wageningen onderzoeker edit de eigenschap voor hoornloosheid in computersimulaties. 'Het betreft dan één dier met dat specifieke kenmerk. Maar je wilt dat het een kenmerk wordt van een hele populatie. Daarvoor moeten veel individuele dieren worden aangepast en daarmee zijn hoge kosten gemoeid.'

Beerbiggen

Het Instituut voor Landbouwhuisdieren en Genetica van het Duitse Friedrich Loeffler Instituut slaagde er onlangs in om bij beerbiggen een bepaald gebied van het mannelijke Y-chromosoom uit te schakelen. Het resultaat: varkens met een mannelijke set chromosomen, maar met vrouwelijke geslachtskenmerken.

Dit is mogelijk een alternatief voor biggencastratie. 'De vraag is alleen hoe je vruchtbare beren kunt maken die toch zo'n Y-chromosoom hebben. Daarvoor heeft de Duitse groep nog geen oplossing', zegt Groenen.

Eendagshaantjes

Crispr-Cas wordt ook genoemd als oplossing voor het probleem van eendagshaantjes. De Wageningse onderzoeker kan het zich voorstellen dat een kip twee soorten eieren legt, waarvan alleen de vrouwelijke levensvatbaar zijn. 'Maar je kunt je afvragen of bestaande screeningstechnieken als Seleggt en In Ovo die daar nu voor worden ingezet, niet veel effectiever en acceptabeler zijn.'

Het meest kansrijk noemt de hoogleraar de toepassing van Crispr-Cas voor specifieke virale aandoeningen die worden bepaald door één gen. Zo is het Russische onderzoekers gelukt om aan te tonen dat het verwijderen van twee genen bescherming kan bieden tegen Afrikaanse varkenspest.

PRRS

Het Schotse Roslin Instituut zag kans PRRS-ongevoelige varkens te maken door het eiwit CD163 uit te schakelen. Een ander voorbeeld van de toepassing van Crispr-Cas komt uit Australië. Het gaat om hennen waarvan de eieren geschikter zijn voor vaccinproductie dan die van niet-geëdite hennen.

Naast het feit dat Crisp-Cas bij dieren complexer is dan bij planten, speelt bij de dierlijke toepassing een ethische discussie. In juni 2019 hield de Raad voor Dieraangelegenheden (RDA) een hoorzitting over genetische aanpassingen bij dieren. De RDA is bezig met het opstellen van een advies aan de overheid en presenteerde tijdens de hoorzitting een eerste versie.

Kanttekeningen

'Crispr-Cas-toepassingen kunnen het welzijn van het betrokken dier verhogen of schaden. Het kan voor sommige eigenschappen een krachtig gereedschap en mogelijk een doorbraak zijn, maar er zijn enkele kanttekeningen bij het toepassen ervan', zegt Groenen, die lid is van de RDA.

'Voor mij is er geen moreel verschil tussen het aanpassen van dieren via traditionele fokkerijmethoden of het gebruik van gene-editing-technieken. Daarom heb ik ook geen bezwaar tegen het genetisch modificeren van dieren, op voorwaarde dat de wijziging oprecht in het belang van het betrokken dier is', licht de hoogleraar toe.

© 2020 Smartfarming.nl is een uitgave van AgriPers bv.