Bietenreiniger kan hoeveelheid tarra bij oogst verkleinen
Reinigers kunnen helpen het tarrapercentage bij de bietenoogst te verlagen. Dit blijkt uit een proef van Cosun Beet Company.
Cosun test dit najaar een stationaire machine die uitkomst moet bieden bij het verladen op verharde ondergrond. Het verladen van suikerbieten via een stationaire reinigingsinstallatie is niet nieuw. Wie in de historie gaat zoeken, komt eerdere projecten tegen. Die stierven uiteindelijk een stille dood.
Vanaf eind jaren negentig zetten bietenverwerkers sterk in op het reduceren van tarra tijdens het rooien. Het gemiddelde tarrapercentage daalde van 17 procent naar zo’n 10 procent nu. Veel winst is daar niet meer te halen. Nog altijd ontvangt Cosun in zijn twee fabrieken op jaarbasis 800.000 ton tarragrond op 8 miljoen ton bieten. Een vijfde wordt al gereinigd bij verlading.
Krappere opslagmogelijkheden
Directe aanleiding voor de focus op tarrareductie is de krapper wordende opslagmogelijkheden in Vierverlaten en Dinteloord. ‘Deze zijn binnen enkele jaren niet meer beschikbaar. Andere afzetmogelijkheden zijn nodig’, weet agrarisch directeur Arno Huijsmans van Cosun. Dit betekent dat grond elders moet worden afgezet, een dure aangelegenheid. Niet voor niets stijgt de tarrabijdrage in 2024 met 2,15 euro per ton tarra.
Al ruim twintig jaar zet de verwerker bietenmuizen in om in het zuiden en oosten van Nederland bieten te reinigen. ‘Uit ervaring weten we dat gemiddeld 27 procent tarra wordt gereduceerd met deze techniek’, zegt Huijsmans. ‘Dat scheelt niet alleen veel grond, maar vermindert ook het aantal transportbewegingen. Vanuit kostenbesparing en het verlagen van de CO2-voetafdruk is dat wenselijk.’
De bietenmuis rijdt sinds dit jaar ook in het gebied Drenthe-Zuid en Overijssel-Noord. Niet overal in ons land kan de machine aan de gang. Bij cichorei lukt het Sensus wel om van een verharde ondergrond te laden, maar bij bieten is dat volgens Huijsmans geen optie.
‘Een biet is rond en laat zich lastig oppakken. Een cichoreihoop wordt langgerekt gestort, ook op het erf, terwijl dat bij bieten niet altijd zo is. Daarom dat we dit najaar een stationaire reiniger van het Engelse CTM uittesten in teeltgebieden in Brabant, Oost- en Noord-Nederland en Flevoland.’
Vooral populair in Engeland
Het gebruik van de machines is vooral in Engeland populair. CTM bouwt al bijna driekwart eeuw reinigers die in het land naast de bietenmuizen worden gebruikt. De werkwijze is in Nederland vooral bij zetmeelaardappeltelers bekend. Knollen worden al jaren via schoners geladen.
De 9053XL waarmee Cosun dit najaar langs boeren trekt, is het grootste model dat CTM bouwt. Hij wordt aangedreven door zijn eigen motor, een viercilinder Deutz met 140 pk. Daarmee drijft het niet alleen de transportbanden aan, maar ook twee wielen. Voor wegtransport klappen de wielen weg en loopt de machine op een transportonderstel.
De machine heeft een opklapbare bunker waar ruim zes ton bieten in past. Is slechts een geringe reiniging nodig, dan ligt de capaciteit op zo’n zes ton per minuut. Dit betekent dat een vracht bieten in ruim zeven minuten geladen zou zijn.
‘In praktijkproeven testen we of het laden sneller is dan een mobiele kraan of shovel’, legt logistiek coördinator Harry Huijsmans uit. Hij begeleidt het project. ‘We willen zoveel mogelijk omstandigheden uitproberen. Dit jaar zijn de bieten bros, wat te maken heeft met de hoge celspanning. Is het erg droog, dan zijn de bieten juist taai. We proberen onder al deze omstandigheden ervaring op te doen. Daarbij worden door het IRS metingen uitgevoerd.’
In de bunker ligt een ouderwetse zeefketting die losse grond en kleine stukjes loof en biet eruit zeeft. Dat hoopt zich op onder de machine. Een ‘precleaner’ laat de bieten enkele keren rollen, zodat nog meer aanhangende grond loslaat. Acht reinigingsrollen halen vervuiling uit de partij. Harry Huijsmans heeft goede effecten gezien van bieten waar veel onkruid in zit.
Watersysteem
Een 200 graden zwenkbare elevator vult de trailer. Voor transport klapt deze weg onder de machine. De machine die Cosun uitprobeert, is voorzien van een watersysteem dat het product onder droge omstandigheden bevochtigt.
Tijdens het verladen van een flinke hoop bieten in Onstwedde bedient loonwerker Ruud Mantingh de machine met een afstandsbediening. Hij is er goed over te spreken, zowel qua capaciteit als bouwwijze. ‘Er zijn wel verbeterpunten, maar ik ben onder de indruk.’ Harry Huijsmans: ‘Het idee is dat de machinist de reiniger vanuit zijn cabine bedient. Via een scherm ziet hij hoe vol de trailer is. Zo kan één persoon het werk doen.’
Telers zijn kritisch op mogelijke beschadiging aan de bieten. Onder de lader ligt inderdaad een flinke hoop met bietstukjes. ‘Ondanks de nattigheid zijn deze bieten schoon gerooid’, ziet Harry Huijsmans. ‘Op klei is de meerwaarde groter.’
Wat ook opvalt, is dat de meeste stukjes biet al in de hoop zitten. De CTM zeeft die er alleen uit. Met de band- en rollensnelheid stel je de agressiviteit in. Harry Huijsmans en zijn collega’s zien weinig schade.
Verlaadmethode
‘Ook de manier van verladen heeft impact. We experimenteren met een speciale bietenbak aan de shovel die voor minder beschadiging aan de bieten moet zorgen. Het is aan de chauffeurs om de meest efficiënte werkwijze te zoeken.’
Grootte van opslagplaatsen, verplaatstijd en laadtijden zijn van belang. Bijkomend voordeel is volgens Harry Huijsmans het kostenplaatje. De stationaire machine is fors goedkoper dan een muis. Hij moet wel door de oplaadmachinist te bedienen zijn om geen extra kosten te krijgen.
