Arbeidsvoordelen melkrobot versus rendabiliteit
De kostprijs van een melkrobot ligt gemiddeld 1 euro hoger per 100 kilo melk dan werken met een melkstal, stellen accountantsbureaus Flynth en Alfa. Daar staat tegenover dat de robot arbeidsgemak oplevert bij meer flexibiliteit.
Robotmelken is vanwege de voordelen ook populair. Dit jaar had tot en met 14 mei 82 procent van alle opleveringen, renovaties en uitbreidingen van melkinstallaties betrekking op automatische melksystemen. In 2022 was dit 80 procent. Een op de drie melkveebedrijven heeft één of meerdere melkrobots op het bedrijf, blijkt uit de nieuwste cijfers van Kwaliteitszorg Onderhoud Melkinstallaties (KOM).
Volgens Hans Scholte, sectorleider melkveehouderij van accountantsbureau Flynth, is er juist in de afgelopen periode op melkveebedrijven flink geïnvesteerd in innovatie en techniek. ‘Dit heeft te maken met de hoge melkprijzen. Op veel plekken is uitbreiding niet mogelijk doordat vergunningen nauwelijks worden afgegeven, dus is geïnvesteerd in innovatie.’
Inmiddels slaat het sentiment wel om, ziet de sectorleider. ‘De melkprijs is sterk gedaald, terwijl de kostprijs stijgt. De kritische opbrengstprijs – de melkprijs die minimaal nodig is om alle kosten en uitgaven in een jaar te kunnen betalen – gaat richting de 50 cent per kilo terwijl er nu vanuit wordt gegaan dat de gemiddelde melkprijs dit jaar op 43 cent komt te liggen. Het is dus te verwachten dat het aantal bedrijven met liquiditeitsproblemen de komende periode groeit.’
Kosten komen onder de loep
Scholte verwacht dan ook dat in de voorliggende periode bij het investeren in een melkinstallatie kritischer gekeken wordt naar het kosteneffect. ‘Gemiddeld wordt uitgegaan van de regel dat automatisch melken 1 euro meer kost per 100 kilo melk dan traditioneel melken. Dat stijgt eerder dan dat het daalt door de hogere energiekosten. Daarnaast zijn robotbedrijven gemiddeld intensiever en hebben ze dus ook te maken met gemiddeld hogere voerkosten. Dat is geen direct gevolg van automatisch melken, maar heeft te maken met de bedrijfsstructuur van een gemiddeld robotbedrijf.’
Daar staat tegenover dat arbeid ook duurder wordt, daar merken bedrijven zonder robot weer eerder de gevolgen van. Volgens senior agrarisch bedrijfsadviseur Evert Hekman van accountantsbureau Alfa zijn niet alleen de arbeidskosten een probleem, maar ook de beschikbaarheid.
‘De beschikbaarheid van arbeid neemt gewoon af, dat zie je overal’, stelt Hekman. ‘Daardoor wordt arbeid ook weer duurder, als gevolg van schaarse beschikbaarheid. Het kan dus verstandig zijn om te investeren in het aantrekken van goede stagiairs, als opleidingsbedrijf bijvoorbeeld. Zorg voor een goed netwerk van mensen om je heen.’
Beperkte groeimogelijkheid
Doordat er weinig vergunningen voor bedrijfsuitbreiding worden verleend is het ook lastiger is om een bedrijf te laten doorgroeien naar een geschikt aantal koeien om te investeren in een melkrobot. ‘In het verleden kon je makkelijker een plan maken om bijvoorbeeld met je bedrijf door te groeien. Stel dat je een bedrijf hebt met 80 koeien, dan is het nu lastiger om dit uit te breiden naar 110 à 115 te koeien voor de aanschaf van twee robots.’
Voor dit type bedrijven zijn er wel mogelijkheden. Hekman wijst op systemen met robots met een arm en twee boxen, waarmee je 100 koeien kunt melken. Volgens hem is het trouwens niet verstandig om het merk robot of melkinstallatie aan te passen aan de hoeveelheid koeien die een bedrijf heeft. ‘Ik raad altijd aan om naar de servicedekking van een leverancier te kijken. Geen enkele leverancier heeft in het hele land een goede dekking. Kijk goed naar collegabedrijven in de buurt, informeer. Als er wat aan de hand is met de installatie wil je dat in een uur of hooguit enkele uren de monteur op het erf is.’
De verschillende accountantsbureaus hebben de afgelopen jaren berekeningen losgelaten op het verschil tussen automatisch en traditioneel melken. In 2021 berekende Alfa dat het saldo bij robotmelken in vergelijking met traditioneel melken 77 cent per 100 kilo melk lager ligt. Dit wordt onder andere veroorzaakt door de lagere melkopbrengsten van 63 cent. Voor een gemiddeld melkveebedrijf komt dit neer op 6.300 euro minder melkgeld.
Voerkosten ook hoger
Bij traditioneel melken is het gehalte aan vet en eiwit iets hoger dan bij de robotbedrijven. Naast de lagere melkopbrengsten hebben robotboeren hogere voerkosten. Die lagen in 2021 47 cent per 100 kilo hoger. Vaak wordt gedacht dat het celgetal bij robotmelken lager ligt, maar dat blijkt niet uit de analyse van Alfa. De tussenkalftijd is bij robotbedrijven twee dagen korter, maar dat geeft financieel geen noemenswaardig verschil.
De onderhoudskosten van de melkinstallatie liggen 88 cent per 100 kilo melk hoger en in 2021 werd voor gas, water en elektra 8 cent per 100 kilo melk meer betaald. Aan arbeid zijn robotbedrijven 13 cent minder kwijt per 100 kilo melk.
Uit een vergelijking van Flynth, waarbij gekeken is naar de bedrijfsgrootte, blijkt dat de marge bij kleine robotbedrijven (630.000 kilo melk per jaar) het laagst is. De kleine robotbedrijven hadden in 2019 de hoogste kritieke melkprijs met 39,1 cent per 100 kilo melk. Grote bedrijven met een melkstal hadden met 37,4 cent de laagste kritieke opbrengstprijs.
